با نگاهی به آمار و مطالعات انجام شده در طی چند دهه اخیر می‌توان گفت که بخش قابل توجهی از جمعیت جهان، با مشکل چاقی و افزایش وزن دست و پنجه نرم می‌کنند. افزایش وزن می‌تواند به دلایل مختلفی مانند بیماری، سبک زندگی ناسالم، مصرف الکل، عوامل ژنتیکی یا رژیم غذایی نامناسب رخ دهد. امروزه تغییر در سبک زندگی و ورزش کافی می‌توانند باعث لاغری فرد و دستیابی به وزن ایده آل شوند. با این حال، همواره این پرسش مطرح است که آیا جراحی چاقی سریع‌ترین راه برای کاهش وزن محسوب می‌شود؟
باریاتریک یک مجموعه کامل از عمل‌های جراحی است که در جهت کاهش وزن انجام می‌شود. با این وجود هر فرد باید به فراخور نیاز خود عمل مناسب را برای کاهش وزن انتخاب کند. در این مطلب صفر تا صد روش‌های جراحی چاقی را بررسی کرده و تفاوت هر یک از عمل‌های جراحی را شرح می‌دهیم. اگر قصد دارید با انتخاب بهترین روش جراحی چاقی، به وزن ایده آل برسید، تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.
باریاتریک چیست؟
به مجموعه عمل‌های جراحی که در جهت کاهش وزن انجام می‌شوند، باریاتریک گفته می‌شود. باریاتریک با نام لاتین Bariatric surgery شناخته می‌شود. در این دسته از جراحی‌های چاقی با تغییر مسیر سیستم گوارشی یا محدود کردن معده می‌توان وزن را به میزان قابل توجهی کاهش داد. با این حال افرادی که قصد جراحی دارند، باید با توجه به میزان اضافه وزن و شرایط فعلی سلامتی، با پزشک مشورت کرده و بهترین روش را انتخاب کنند.
بررسی انواع جراحی چاقی محدود کننده
در حال حاضر جراحی‌های چاقی به دو دسته ترکیبی و محدود کننده تقسیم بندی می‌شوند که هر یک از آنها چند جراحی متفاوت را در دل خود جای خواهند داد. بر این اساس جراحی‌های محدود کننده شامل موارد زیر خواهند بود:
جراحی باندینگ معده
یکی از روش‌های جراحی چاقی، باندینگ معده است که با نام علمی Gastric Banding شناخته می‌شود. در این جراحی، یک حلقه سیلیکونی دور بخش بالایی معده قرار می‌گیرد و باعث محدود شدن حجم معده می‌شود. در واقع، معده به دو قسمت تقسیم می‌شود: بخش بالایی کوچک‌تر که سریع‌تر پر می‌شود، و بخش پایینی بزرگ‌تر. این تقسیم‌بندی موجب ایجاد احساس سیری زودرس شده و در نتیجه، بیمار غذای کمتری مصرف می‌کند. این نوع جراحی چاقی در دسته کم خطرترین جراحی‌های حال حاضر جهان قرار می‌گیرد.
- مزایا
- این نوع جراحی چاقی در دسته روش‌هایی قرار می‌گیرد که در صورت وجود عارضه امکان برگشت خواهد داشت. بر این اساس جراح این امکان را خواهد داشت تا در صورت وجود عارضه، باند معده را خارج کند.
- باندینگ معده شرایطی را فراهم می‌کند تا در هنگام بارداری یا مواقع اضطراری، جراح باند معده را شل کرده و پس از مدتی آن را به حالت اولیه بازگرداند. در این حالت جراحی باندینگ به هیچ عنوان بارداری را تحت تاثیر قرار نخواهد داد.
- دوره نقاهت در این نوع جراحی بسیار کوتاه است. به همین دلیل مدت بستری شدن در بیمارستان کوتاه بوده و بازیابی سریع صورت خواهد گرفت. علاوه بر این با توجه به اینکه معده برش برنمی‌دارد، محل زخم کوچک خواهد بود.
- معایب
- در جراحی چاقی باندینگ، با مصرف زیاد شیرینی احتمال عود چاقی وجود خواهد داشت. به همین دلیل فرد باید در مصرف مواد غذایی توصیه‌های پزشکی لازم را رعایت کند.
- در این نوع جراحی چاقی، احتمال عفونت حلقه وجود دارد. به همین دلیل در صورت بروز عفونت و ناراحتی، ممکن است نیاز باشد حلقه به‌صورت لاپاراسکوپی خارج شود که در این صورت امکان بازگشت سریع وزن به حالت قبل وجود دارد.
با این حال، دکتر صفری با انجام آزمایش‌ها و چکاپ‌های منظم، به‌صورت دقیق وضعیت بیمار را تحت نظر دارد تا در صورت مشاهده علائم اولیه، اقدامات لازم را به‌موقع انجام دهد و از بروز عوارض جلوگیری شود. - با توجه به اینکه در این روش این احتمال وجود دارد که بیمار هیچ وقت احساس سیری نداشته باشد، با مصرف بی رویه مواد غذایی، احتمال تهوع زیاد خواهد بود.
جراحی اسلیو معده
عمل اسلیو معده یا Gastric sleeve surgery، یک جراحی چاقی شناخته شده است که در آن بخش زیادی از معده برداشته شده و به یک لوله باریک تبدیل خواهد شد. اسلیو معده در دسته اعمال جراحی غیر قابل بازگشت قرار می‌گیرد؛ چرا که حدود 80 درصد از معده فرد برداشته خواهد شد. در این نوع جراحی از ابزارهای لاپاراسکوپی استفاده می‌شود و بخشی از معده که حاوی هورمون گرلین است جدا خواهد شد. این نوع جراحی بیشتر به افرادی توصیه می‌شود که از اضافه وزن مفرط رنج برده و BMI بالای 40 دارند.
- مزایا
- جراحی چاقی اسلیو معده در دسته جراحی‌هایی قرار می‌گیرد که بیشترین کاهش وزن را به همراه خواهد داشت. بر این اساس حدود شصت تا هفتاد درصد از وزن بدن با این نوع جراحی کاهش پیدا خواهد کرد.
- افرادی که دارای بیماری زمینه‌ای دیابت، فشار خون، بیماری مفصلی، کبد چرب و… هستند، می‌توانند از این روش برای کاهش وزن استفاده کنند. علاوه بر این با توجه به فیزیولوژیک بودن عمل، بقیه دستگاه گوارش دستخوش تغییر قرار نخواهد گرفت.
- عوارض طولانی مدت این عمل کم است و افراد حجم خوار که BMI سی تا چهل دارند، می‌توانند به سراغ این روش جراحی بروند. بنابراین، بر اساس مطالعات انجام شده، با رژیم غذایی مناسب و گذشت یکسال از انجام عمل نیازی به مصرف دارو نخواهد بود.
- معایب
- افرادی که ریزه خواری داشته یا مبتلا به دیابت‌های غیرقابل کنترل هستند، نباید به سمت این نوع جراحی چاقی بروند.
- از عوارض مهم و خطرناک این عمل می‌توان به لخته شدن و نشت از محل عمل اشاره کرد. با این حال وجود تیم متخصص دکتر صفری و همکاری بیمار میزان عوارض را به کمتر از یک درصد تقلیل خواهد داد.
بررسی انواع جراحی چاقی ترکیبی
علاوه بر جراحی‌های چاقی محدود کننده، نوع دیگری از جراحی‌ها نیز وجود دارند که با نام جراحی‌های چاقی ترکیبی شناخته می‌شوند. بر این اساس جراحی‌های ترکیبی شامل موارد زیر خواهند بود:
جراحی بای پس معده
از دیگر روش‌های جراحی چاقی، جراحی بای پس معده یا Gastric Bypass است که در این روش یک کیسه از معده به روده کوچک وصل می‌شود. در این روش پس از خوردن غذا، مواد غذایی بلعیده شده داخل کیسه کوچک معده رفته و سپس وارد روده می‌شوند. به همین دلیل غذا وارد بخش بزرگی از معده نشده و جذب مواد غذایی کمتر می‌شود. این نوع جراحی نیز در دسته جراحی‌های شناخته شده قرار گرفته و اصولا زمانی انجام می‌شود که ورزش و رژیم غذایی موثر واقع نشوند.
- مزایا
- این نوع جراحی برای چاقی درجه 3 و BMI بالای چهل بسیار مناسب و تایید شده است. بنابراین، برای درمان کبد چرب، فشار خون و دیابت که به سبب چاقی به وجود آمده‌اند، بهترین گزینه خواهد بود.
- این جراحی یک راه حل دائمی برای رهایی از چاقی است. بنابراین، از ابتلا به بسیاری از بیماری‌های مرتبط با اضافه وزن نیز جلوگیری خواهد کرد. علاوه بر این بیش از نود درصد از بیماران از انجام این عمل نتیجه گرفته‌اند.
- با انجام این جراحی، کیفیت زندگی فرد به معیارهای استاندارد نزدیک‌تر شده و اعتماد به نفس بیمار به میزان قابل توجهی افزایش پیدا خواهد کرد. به همین دلیل از نظر روحی و روانی نیز نتایج مثبتی را به دنبال خواهد داشت.
- معایب
- با انجام این عمل، ممکن است بخشی از مواد معدنی و ویتامین‌های بدن کاهش یابد، اما جای نگرانی نیست. با مصرف منظم مکمل‌های دارویی و قرص‌هایی که توسط دکتر صفری تجویز می‌شود، این کمبودها جبران شده و بدن در وضعیت پایدار باقی می‌ماند.
- در این نوع جراحی نیز مانند جراحی اسلیو معده، خطراتی مانند نشت و آمبولی وجود خواهد داشت. با وجود اینکه احتمال این خطرات بالا نیست اما غیر ممکن نیز نخواهند بود.
- با انجام این عمل امکان بروز مشکلات گوارشی وجود خواهد داشت. بر این اساس بیمار می‌تواند مشکلاتی مانند سندرم دامپینگ را تجربه کرده و با علائمی مانند اسهال، تهوع و…. مواجه شود.
جراحی SASI
عمل ساسی بای پس که با عنوان Single Anastomosis Sleeve with Ileal Bypass نیز شناخته می‌شود، از دیگر جراحی‌های چاقی است که با هدف رسیدن به تناسب اندام از طریق کاهش حجم معده انجام می‌شود. این روش جراحی، ترکیبی از اسلیو معده و بای پس است. برای انجام این نوع جراحی چنانچه فرد سالم بوده و بیماری زمینه‌ای نداشته باشد، توده بدنی باید بالای چهل و در صورت وجود بیماری زمینه‌ای، توده بدنی باید بالای سی باشد. با انجام این جراحی می‌توان انتظار داشت که در سال اول، شصت تا هفتاد درصد از وزن بدن کاهش پیدا کند.
- مزایا
- با استفاده از عمل ساسی بای پس، احساس گرسنگی کاهش بسیار زیادی پیدا خواهد کرد. به همین دلیل فرد کمتر به سمت مصرف مواد غذایی رفته و کاهش وزن بیشتری پیدا می‌کند.
- در این نوع جراحی چاقی، کمبود تغذیه در مقایسه با سایر روش‌ها کمتر است. با این حساب فواید موجود در اسلیو و بای پس معده نیز در این نوع جراحی وجود خواهند داشت.
- در این جراحی بخش زیادی از دیابت نوع 2 قابل کنترل خواهد بود. این در حالی است که با توجه به نوع عمل، امکان دسترسی به مجرای صفراوی نیز وجود خواهد داشت.
- معایب
- در این نوع جراحی چاقی، امکان بازگشت صفرا به معده فرد وجود دارد. در این شرایط بازگشت صفرا می‌تواند زمینه را برای سوزش و تهوع فراهم کند. با وجود اینکه احتمال این عارضه زیاد نیست اما پیش از انجام عمل باید به آن توجه کرد.
- با توجه به ایجاد تغییر در جذب ویتامین و مواد غذایی، این امکان وجود دارد که فرد دچار کمبود مواد غذایی و ویتامین‌ها شود. در این حالت بیمار باید مکمل‌های غذایی را مصرف کند.
عمل بالن معده
در روش بالون معده، یک بالون مخصوص درون معده قرار داده می‌شود که حدود یک‌سوم از حجم آن را اشغال می‌کند. در نتیجه، بیمار با مصرف غذای کمتر احساس سیری خواهد کرد و به‌مرور با کاهش میزان غذای دریافتی، وزن بدن کاهش می‌یابد. بالن معده اصولا به مدت 6 تا 12 ماه در داخل معده باقی می‌ماند. به همین دلیل با توجه به آسیب اسید معده، بالن نمی‌تواند برای همیشه در معده بماند. با این وجود در همین بازه زمانی نیز وزن فرد از 10 تا 35 کیلوگرم کاهش پیدا خواهد کرد.
- مزایا
- قرار گرفتن بالن در معده، یک روش غیرجراحی محسوب می‌شود که نیازی به برش دادن یا تغییر ساختار معده نخواهد داشت. با این حساب یک روش موقت برای کاهش وزن است.
- این روش در سه دهه اخیر مورد استفاده قرار گرفته و همچنان کاربرد خود را حفظ کرده است. بالن معده به‌عنوان یک روش غیرتهاجمی شناخته می‌شود و گزینه‌ای مناسب برای افرادی است که به دلیل وجود بیماری‌های زمینه‌ای، امکان انجام سایر جراحی‌های کاهش وزن را ندارند.
- تاثیر این روش زیاد است و تا 35 کیلوگرم امکان کاهش وزن وجود خواهد داشت. علاوه بر این، این روش در بسیاری از افراد تاثیر گذار بوده و تا 95 درصد بیماران از آن نتیجه می‌گیرند.
- معایب
- این روش مختص افرادی است که چاقی مفرط نداشته و BIM بالایی ندارند. با این تفاسیر فقط کسانی که اضافه وزن بسیار زیاد ندارند می‌توانند از این روش استفاده کرده و نتیجه بگیرند.
- قرارگیری بالن معده در دو مرحله انجام می‌شود؛ در مرحله اول، طی یک آندوسکوپی، بالن داخل معده قرار می‌گیرد و پس از گذشت 9 تا 11 ماه، در مرحله دوم با انجام مجدد آندوسکوپی، بالن از معده خارج می‌شود.
- در دو هفته اول بیشتر بیماران درد و تهوع را احساس خواهند کرد و سپس با شرایط موجود سازگار می‌شوند.
جراحی مینی بای پس معده
مینی بای پس معده یک جراحی ترکیبی نسبتاً شایع است که با نام OAGB یا تک آناستوموز نیز شناخته می‌شود. در این روش، جراح با استفاده از استپلر آندوسکوپی، معده را به دو بخش تقسیم می‌کند. بخش کوچکی که به مری متصل می‌ماند، به‌عنوان معده جدید عمل کرده و تنها ظرفیت ۴ تا ۶ اونس غذا را دارد؛ به همین دلیل جذب غذا کاهش می‌یابد. سپس این کیسه کوچک به بخشی از روده باریک متصل می‌شود که باعث ایجاد سوء جذب حدود ۳۰ تا ۳۵ درصدی می‌گردد. این عمل برای افرادی با BMI بالای ۴۵ توصیه می‌شود و نسبت به اسلیو معده، حجم معده بیشتری باقی می‌ماند.
- مزایا
- افرادی که دارای BMI بالای 45 بوده و کوتاه قد هستند، بیمارانی که چربی غشایی زیاد دارند و کسانی که در کنار حجم خواری، ریزه خواری نیز انجام می‌دهند، بهترین کاندیداها برای عمل مینی بای پس محسوب می‌شوند.
- کسانی که دارای بیماری‌های زمینه‌ای هستند می‌توانند از این جراحی استفاده کنند. بنابراین، بیماران دارای فشار خون و دیابت، در صورت وجود سایر پارامترهای جراحی می‌توانند عمل مینی بای پس را انجام دهند.
- معایب
- با توجه به درصد سوء تغذیه، این عمل برای جوانانی که BMI بالا دارند انجام نمی‌شود. بنابراین، این دسته از افراد باید به سراغ سایر عمل‌های جراحی بروند.
- در این جراحی دوران نقاهت نسبتا کوتاه است. علاوه بر این جراحی مینی بای پس در مقایسه با بیشتر جراحی‌های چاقی، کوتاه‌تر بوده و در دسته عمل‌های کم تهاجم قرار می‌گیرد.
سخن پایانی
امروزه برای جراحی چاقی باید به سن، میزان اضافه وزن، سابقه بیماری و…. توجه کرد. هر یک از روش‌های مذکور برای جراحی، عوارض احتمالی خواهند داشت. با این حساب بیمار باید ابتدا با پزشک مشورت کرده و از مزایا و معایب هر یک از روش‌ها آگاه شود. علاوه بر این مراقبت‌های پس از جراحی نیز در تسریع کاهش وزن و ثابت نگه داشتن آن اهمیت زیادی خواهند داشت.